چگونه خوب صحبت کنیم ؟ چطور فن بیان خوبی داشته باشیم ؟

۸۵ درصد از زندگی ما را ارتباطات تشکیل داده است. به مجموعه مهارت‌هایی که به ما اجازه می‌دهند تا با دیگران ارتباط برقرار کنیم، مهارت‌های اجتماعی می‌گویند. پس برای این که با فردی ارتباط برقرار کنیم باید یاد بگیریم که چگونه خوب صحبت کنیم. امروزه که دنیای رقابت‌ها و تخصص‌هاست، قرار گرفتن در موقعیت‌های کاری و نحوه برخورد با آن ها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. حتی کسی هم که بهترین تخصص را داشته و سالیان سال در یکی از بالاترین پست‌های شغلی مشغول به کار است، نمی‌تواند ادعا کند که دیگر نیازی به یادگیری فن بیان و مذاکره و سخنرانی برای پیشنهادهای شغلی گوناگون ندارد. 

فن بیان چیست؟می توانیم توانایی صحبت کردن را فن بیان بنامیم. فن بیان خوب یک مهارت است که با تمرین و ممارست می توانید از آن برخوردار شوید. فن بیان، در حقیقت انتخاب رویکرد ما برای برقراری ارتباط با دیگران است. بر همین اساس ما با افراد مختلف یکسان صحبت نمی کنیم.

• صحبت من با یک کودک ۵ ساله آیا می تواند با صحبت من با یک فرد سالخورده یکسان باشد؟
• آیا کلماتی که من هنگام صحبت کردن با یک همکار استفاده می کنم با واژه هایی که در صحبت با مدیر بانک یا یک شخص با جایگاه بالاتربه کار می برم، یکسان است؟

اما یک مثال: فرض کنیم من قرار است یک دوره جدید و متفاوت را برگزار کنم و با ذوق و شوق دوست دارم با همه راجع به آن صحبت کنم.

زمانی که در مورد دوره مذکور با بهترین همکارم صحبت می‌کنم، درباره‌ی دوره با جزئیات و آب‌ و‌ تاب حرف می‌زنم، هر کاری که انجام داده‌ ام مفصل برای او تعریف می‌کنم.

زمانی که در مورد آن با مادرم صحبت می‌کنم، آیا به نظر شما درباره جزئیات با آب‌و‌تاب حرف بزنم یا نیازی نیست؟

زمانی که با مخاطبین دوره صحبت می کنم آیا نیاز به دادن همه اطلاعات هست یا خیر؟ پس صحبت ما در موقعیت های مختلف متفاوت خواهد بود.                 

 عوامل تأثیرگذار در فن بیان

• نویسنده، مؤلف، سخنران یا گوینده که با عنوان ریتور (rhetor) شناخته می‌شود؛
• مخاطب
• موضوع بحث
• هدف گفتگو 

  همچنین زمینه و فرهنگی که یک بحث در قالب آن شکل می‌گیرد.

 باید توجه کنیم که فن بیان مختص به یک قشر یا افرادی با یک جایگاه اجتماعی خاص نیست. گاهی افراد این تصور اشتباه را دارند که فن بیان خوب فقط به کار یک سخنران یا یک گوینده می خورد. یا این که یادگیری فن بیان برای یک سن خاص مناسب است. این تصور کاملا غلط است.

کاربرد فن بیان 

• در حین سخنرانی
• هنگام صحبت در جلسات رسمی
• زمان مشاوره دادن
• صحبت یک وکیل یا قاضی و…
• صحبت کردن یک کارمند با مشتری یا با مدیر خود
• صحبت کردن یک معلم یا استاد دانشگاه
• صحبت کردن یک گوینده یا مجری

نقش گوش دادن در فن بیان 

برای داشتن فن بیان خوب باید دارای «گوش خوب» بود. مفهوم داشتن گوش خوب آن است که باید به شنیدن – و درست شنیدن – صدای خود و دیگران و صداهای اطرافمان دقت کنیم. یک نکته مهم در این زمینه الگو برداری است. اول از خودتان بپرسید چه کسانی خوب صحبت می کنند. آن ها را به عنوان الگو قرار دهیم و به نحوه صحبت کردنشان توجه کنیم.

رابطه بین اعتماد به نفس و  خوب صحبت کردن چیست ؟

برای فن بیان خوب داشتن و روان صحبت کردن با دیگران، سعی کنید اعتماد به نفس خو د را بالا ببرید که لازمه آن، تسلط داشتن بر موضوع سخن است. در واقع باید این اهرم را در اختیار داشته باشید و بعد از آن در برابر هر ذهنیتی که به شما ناتوانی را القا می کند ایستادگی کرده و بلکه خو د را کاملاً مسلط و توانا بشمارید و همین ویژگی ها را به خود تلقین کنید و با خود بگوئید من توانا، قادر، مسلط بر خود، سخنرانی ماهر و زبر دست هستم و تحت تأثیر جو و محیط و ایرادات دیگران و حتی مزاحمت های شنوندگان قرار نمی گیرم.

چگونه خوب صحبت کنیم و انسان موثری باشیم؟

زیاد مطالعه کنید تا با واژه ها و کلمات و جمله بندی های مختلف بیشتر آشنا شده و هنگام نیاز از آن استفاده کنید و سطح قدرت و توان خو د را بالا ببرید.

 با دوستان و نزدیکان سر سخن را باز کنید و درباره یکی از موضوعات روز و عمومی صحبت کنید و یا درباره نقطه نظرات دیگران فعال برخورد کنید و اظهار نظر کنید تا با روش و روحیه مواجهه با دیگران آشنا شوید و بیان تان روان تر شود.   

سعی کنید در کلاس درس درباره یکی از موضوعات رشته تحصیلی و مواد درسی خود، مطالعه بیشتری انجام داده و در قالب کنفرانس و یا سوال و جواب، مطالب گردآوری شده را به دیگر دانشجویان منتقل کنید.

کتاب هایی که درباره سخن و سخنوری و فن ایراد سخنرانی، نوشته شده است مطالعه کنید. مانند ” آیین سخنرانی، دیل کارنگی ” انتشارات پیمان و نیز  سخن و سخنوری، نوشته مرحوم فلسفی.

به صحبت های دیگران توجه کنید، لحن شان، ریتم و.. ببینید رمز عالی بودن فن بیان چیست؟ 

ایده یا صحبتتان را به یک بچه توضیح دهید. تا جای ممکن با عباراتی ساده اید‌ه‌ی کسب‌وکارتان را به مخاطب‌­تان منتقل کنید.
بچه‌ها تجربه‌ی کمتری دارند، بنابراین نیاز است که ایده‌هایتان را ساده کنید. در واقع لازم است، حتما قبل از اینکه این تمرین را انجام دهید، از به کار بردن اصطلاحات سخت بپرهیزید. بله، اگرچه شما ایده‌هایتان را ساده‌تر کرده‌اید، بازهم ایده‌ای دارید که معقول است.
 با این تمرین، می‌توانید به‌راحتی از عبارت‌های ساده و کوتاه در صحبت‌هایتان استفاده کنید.

برای بهبود فن بیان تان خوب است که همیشه فن بیان خود را با گفته‌ها و عبارات مشابه تمرین نکنید. چون خشک به نظر می آئید. کلمات و عبارات مختلفی به کار ببرید و برداشت‌های جدید و طبیعی تر از گفته‌های خودتان داشته باشید.       

لحن، بسیار در بحث فن بیان مهم است. افراد مختلف با سرعت‌های متفاوتی صحبت می‌کنند. اما شاید متوجه شده باشید که وقتی آهسته‌تر صحبت می‌کنید، بهتر از زمانی که تند صحبت می‌کنید. در واقع این طوری صحبت‌هایتان شنیده می‌شود. ولی در کل پیشنهادم به شما برای بهبود بیان تان این است که با سرعت‌های مختلف صحبت کنید. به صدای خودتان گوش کنید و چند ریتم مختلف را با هم مقایسه کنید و ببینید که در کدام حالت تاًثیر کلامتان بیشتر است .

در ادامه قصد دارم سه عامل اساسی برای داشتن یک فن بیان خوب را بگویم که این سه عامل اساسی برای ایجاد تنوع و انعطاف پذیری در فن بیان بسیار کاربردی است.

سه عامل اساسی برای داشتن یک فن بیان خوب

• زیر و بمی صدا از طریق حرکات عضلانی شکل می گیرد.
• سرعت بیان هم باتوجه به نوع حس جمله باید بیان شود.
• تأکید ها هم در شرایط مختلف در جمله به کار می رود.

 فن بیان خوب از طریق زیر و بمی صدا

یکی از پارامترهای مهم در فن بیان خوب و جذاب صحبت کردن، زیر و بمی صدا است که به جلب توجه مخاطبین و انتقال مفاهیم کمک می کند.

مثلاً وقتی عبارت“باید بروم” را  با صدای پایین و ریتم نرمال می گوییم، نوعی عجله و تصمیم گیری را به مخاطب انتقال می دهد.

اما وقتی کلمه”باید” را بلندتر قوی تر و پر طنین تر ادا می کنیم، نوعی حس تضاد و مخالفت را انتقال می دهید. نگران نشوید. ممکن است که شما اکنون قادر به زیر و بم کردن صدایتان نباشید که با انجام یک سری تمرینات می توانید به خوبی به این مهارت دست پیدا کنید. اولین گام این است که باید به افت و خیز صحبت های اشخاص دیگر توجه کنید و نسبت به این مسئله حساسیت نشان دهید. در واقع زیر و بمی صدا، به تغییر در تارهای صوتی بستگی دارد.

اندازه، حجم و لرزش تارهای صوتی ممکن است به وسیله عضلاتی که روی آن ها فشار می آورید تغییر کند. در نتیجه ما شاهد تغییرات در بلندی صدا خواهیم بود.

در واقع تمام این تغییرات را، گوش هدایت می کند. حرکات عضلانی که منجر به زیر و بمی صدا می شود به صورت فیزیکی قابل رویت نیستند و  ما تنها از طریق گوش قادر به درک این تغییرات هستیم. بنابراین شما می توانید تغییرات در نوع بیانتان را بشنوید و اصلاحات لازم را انجام دهید. 

 فن بیان خوب از طریق سرعت 

یکی از پارامترهای مهم در فن بیان خوب و جذاب صحبت کردن، داشتن سرعت بیان متناسب

است .

جی کمپالنا” متخصص در تحلیل سیستم های ارتباطی می گوید: هر انسانی تقریباً از چهل صدای پایه ای استفاده می کند و طی هر ثانیه به طور میانگین ده صدا تولید می کند. ما به راحتی می توانیم سرعت صداهایی را که تولید می کنیم بالا و پائین ببریم. بصورت اصولی سرعت بیان بین ۱۳۰ تا ۱۷۰ کلمه در دقیقه مناسب است. در بیان تند، ما در هر ثانیه تعداد زیادی کلمه را ادا می کنیم که نیاز به مهارت در امر تنفس دارد. در بیان کند واژگان نیز، ما به نفس های حجیم و عمیق نیاز داریم تا کلمات را به وضوح بیان کنیم . 

  فن بیان خوب از طریق تأکید 

شدت تأکید روی یک واژه، نتیجه تشدید فشار بر تارهای صوتی است. به خاطر همین فشار،حجم امواج صوتی افزایش می یابد و تأکید شکل قوی تری پیدا می کند. تأکید بر یک واژه در یک جمله به برجسته سازی مفهوم آن واژه کمک می کند .

تأکید ها در شرایط مختلف در جمله به کار می رود. همانطور که قبلا گفتیم ۴ نوع مکث داریم.

• مکث های ناگهانی،که با توجه به شرایط ناگهان اتفاق می افتد.
• مکث تشخیصی که با توجه به تشخیص ما در موقع نیاز به کار می رود.
• مکث های تکمیل کننده که برای تکمیل کردن جمله توسط مخاطب، به کار می بریم مثل نابرده رنج….گنج میسر نمی شود .
• مکث های تأکیدی

فقدان این سه عامل یعنی زیر و بمی، سرعت و تأکید باعث یکنواختی صدا می شود. فقط با تنوع بیانی می توانیم نظر مخاطبان را در هر جمعی جلب کنیم در غیر این صورت با بیان یکنواخت حضار و مخاطبین بعد از مدت کوتاهی، چرت زدن را به گوش کردن ترجیح می دهند!!

  ⇐تمرین مربوط به تأکید: هر یک از کلمات زیر را پنج بارتکرار کنید و به ترتیب بر شدت تأکیدتان بیفزایید.

قو، تار، تیم، هیس، هوش، باز، بیل، ….

⇐از ده تا صفر بخوانید و کم کم تأکیدتان را بیشتر کنید.

⇐هربار روی یکی از واژگان جملات زیر تأکید کنید و ببینید نسبت به قبل چه تغییری می کند.

قبل از اینکه بیام، دست ها و صورتم را شستم.

 یک پیشنهاد عالی:

 شما می توانید محصول مهارت خوب صحبت کردن را از لینک زیر تهیه کنید.